Arapçada İki Muzari Fiili Cezm Edenler

Arapça dilbilgisinde, özellikle de nahiv bölümünde sıkça karşılaştığımız bir kavramdır “iki muzari fiili cezm edenler”. Bu durum, bir cümlede iki tane muzari fiilin (gelecek zaman fiili) özel bir sebepten dolayı cezm (daralma) alması demektir.

   Muzâri Fiili Cezmeden Edatlar:
إِنْ، إِذْمَا، مَنْ، مَا، مَهْمَا، أَىِّ، مَتَى، أَيْنَمَا، أَيَّانَ، حَيْثُمَا، أَنَّى، كَيْفَمَا
Not: Bunlara şart edatları da denir.

إِنْ تَعْجَلْ تَنْدَمْ.
إِذْمَا تَتَعَلِّمْ تَتَقَدَّمْ.
من یجتهد ینجح.
مَا تَزْرَعْ تَحْصُدْ.
مَهْمَا تَفْعَلْ أَفْعَلْ.
أَيَّ تُكْرِمْ أُكْرِمْ.

Acele edersen pişman olursun.
Öğrenirsen ilerlersin.
Çalışan başarır.
Ne ekersen onu biçersin.

Ne yaparsan ben de (onu) yaparım.

Sen kime ikram edersen, ben de (ona) ikram ederim.

مَتْىِ تَقُمْ نَذْهَبْ.
أَيَّانَ تُطِعْ اللهَ تنلْ رِضاءَهُ .. Allah’ a itaat ettigin zaman, rizasini kazamrsin
حَيْثُمَا تَكُنْ يَجِدْكَ الرِّزْقُ.
أَيْنَمَا تَكُنْ يُدْرِكْكَ الْمَوْتُ.
أَنِّى يَجْلِسِ الْعَالِمُ يُحْتَرمْ.
كَيْفَمَا تَقْرَأ أَقْرأ.

Ne zaman kalkarsan gideriz.

Nerede olursan ol, rızık seni bulur.

Nerede olursan ol, ölüm sana ulaşır.

Âlim nerede olursa (oturursa) hürmet görür.

Sen nasıl okursan ben de öyle okurum.

Not: Yukarıdaki misâllerde, şart edatlarının iki muzâri fiili cezmet-
tiği görülmektedir. Birinci muzâri fiile şart, ikinci fiile ise cevap (veya
cezâ) denir.

إِنْ       يَطْلُبْ          يَجِدْ
Cevap    Şart       Ş. edâtı

Ne iyilik yaparsanız Allah onu bilir.
(Bakara, 197)

مَهْمَا يَكُنِ الْجَوِّ فَإِنِى رَاحِلٌ.

أَيَّا تَحْتَرِمْ أَحْترِمْ.

ederim.

وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيرٍ يَعْلَمْهُ اللهُ.

dan daha (ما) manasinda sart ismidir. Manasi (مَا),(مَهْمَا)-5
mübhem (kapalı) dir; her ne …- se, hangi …- se, ne kadar …- se, (her) ne
zaman …- se … mânâlarına gelir:
Hava nasıl olursa olsun, muhakkak
yolculuk yapacağım.
: (أَىٌّ) -6
a -Umûmiyetle muzâf olur. Bazan muzâfun ileyhi hazfedilir,
b-Diğerleri mebnî iken ( ısi ) mu’rabdır.
c-İnsanlar ve gayr-i âkiller için kullanılır.
d-İsimdir; (her) kim …- se, (her) kimi …- se, (her) ne …- se, (her)
neyi …- se … mânâlarına gelir.
Kime hürmet edersen, ben de (ona) hürmet

.yerinde kullanlmistr (أَىَّ شَخْصٍ).(أَيًّا)
7- (t-): Zaman zarfıdır;2 -dığında,-dığı zaman,-ince,-ken, (her)
ne zaman …- se … mânâlara gelir:
Yorulduğun zaman dinlenirsin.
: (أَيْنَمَا) -8
a -(مَا),(أَيْنمَا) s1z (َأَيْن) seklinde de gelebilir.

مَتی تْعَبْ تَسْتَرِحْ.

Neden İki Fiil Birden Cezm Eder?

Normalde bir cümlede sadece bir fiil cezm alır. Ancak bazı özel durumlarda, özellikle şart cümlelerinde, iki muzari fiilin aynı anda cezm alması söz konusu olabilir. Bunun temel nedeni, bu cümlelerin ifade ettiği şart-sonuç ilişkisidir.

Hangi Durumlarda İki Muzari Fiil Cezm Eder?

En sık karşılaşılan durum, şart cümleleridir. Şart cümlelerinde, hem şart koşulan eylem (şart cümlesi) hem de bu şartın gerçekleşmesi durumunda ortaya çıkan sonuç (sonuç cümlesi) muzari fiil ile ifade edilir ve her ikisi de cezm alır.

Örnek:

• إنْ تَقْرَأْ القرآنَ تَفْهَمْ المعنى.
  • Eğer Kur’an’ı okursan, anlamı anlarsın.

Bu cümlede hem “okursan” (تَقْرَأْ) hem de “anlarsın” (تَفْهَمْ) fiilleri cezm almıştır. Çünkü her ikisi de bir şart-sonuç ilişkisini ifade etmektedir.

Diğer Durumlar

Şart cümleleri dışında da iki muzari fiilin cezm alabileceği durumlar olsa da, bunlar daha az yaygın ve genellikle özel kurallara tabidir.

Neden Cezm Alırlar?

İki muzari fiilin aynı anda cezm almasının temel nedeni, bu fiillerin ifade ettiği anlamdır. Şart cümlelerinde olduğu gibi, bu fiiller birbiriyle sıkı bir ilişki içindedir ve bu ilişki, her ikisinin de cezm almasına neden olur.

Önemli Notlar

• Cezm Nedir: Cezm, bir fiilin sonundaki harfin kısalması veya düşmesi anlamına gelir. Arapçada fiiller, cümle içindeki yerlerine ve görevlerine göre farklı şekillerde çekimlenirler. Cezm de bu çekim şekillerinden biridir.
• Şart Cümleleri: Şart cümleleri, bir olayın gerçekleşmesi için belirli bir koşulun gerekli olduğunu ifade eden cümlelerdir.

Sonuç

Arapça dilbilgisinde iki muzari fiilin cezm alması, özellikle şart cümlelerinde sıkça karşılaşılan bir durumdur. Bu durumun temel nedeni, bu fiillerin ifade ettiği anlam ve aralarındaki sıkı ilişkidir.